Het Hert en de Heilige Hubertus

Het Hert en de Heilige Hubertus

Hier is een boeiend verhaal over de Heilige Hubertus c. 656‑727.  Zijn bekering, zijn werk en zijn betekenis … verteld op een manier die graag de historische context én de inspirerende kern belicht.

Achtergrond & jeugd

Hubertus werd geboren rond het jaar 656 in of bij Toulouse (Frankrijk) in een adellijke familie: zijn vader was Bertrand, hertog van Aquitanië, en hij stamde af van de Merovingische dynastie. 
In zijn jonge jaren leefde hij het leven van een hoveling: onderwijs, jacht en wereldse eer waren zijn deel.
Hij raakte echter steeds meer bevangen door de jacht en het plezier daarvan. Ook op dagen die in de kerkelijke traditie bestemd waren voor rust en aandacht voor God. 

Het keerpunt: de bekering

Het bekendste deel van zijn levensverhaal is de gebeurtenis in het bos, volgens de overlevering op Goede Vrijdag. Terwijl hij aan het jagen was, verscheen er een hert. Maar niet zomaar een. Tussen de gewei­sprongen zag hij een kruis verschijnen, en een stem sprak tot hem:

“Hubertus, tenzij gij u bekeert en een heilig leven leidt, zult gij spoedig in de hel gaan.”

Deze ervaring maakte een diep indruk op hem: hij vroeg wat hij moest doen, kreeg het advies om naar Lambert van Maastricht te gaan, die hem zou onderwijzen.
Hij gaf zijn aartse rechten, bezittingen en titel op, schonk zijn rijkdom weg aan de armen, en wendde zich naar een leven van gebed, studie en dienst. 

Deze bekering betekent dus niet enkel: “stop met jagen”, maar vooral een ommekeer in levenshouding. Van jachtlust en wereldse positie naar dienstbaarheid en aandacht voor God én de medemens.

Zijn bediening als bisschop & werken

Na zijn bekering werd Hubertus door Lambert opgeleid, tot priester gewijd, en werd hij uiteindelijk (ca. 708) bisschop van Maastricht. 
Later werd hij de eerste bisschop van Luik (Liège), nadat hij de relieken van Lambert liet overbrengen en het bisdom verplaatst werd. 

In zijn bediening zien we enkele karakteristieke lijnen:

• Hij trok het bos in, onder de mensen van de Ardennen en de wildernis, en evangeliseerde hen. Mede dankzij zijn jacht-ervaring en kennis van de natuur wist hij aansluiting te vinden. 
• Hij leefde sober, in vasten en gebed. 
• Hij gaf veel om de arme, om rechtvaardigheid en om de natuur; zijn levenswijze zou later ook de grondslag vormen voor een ethiek van jagen: respect voor schepping, diervriendelijkheid, verantwoord gebruik. 

Geschriften & nalatenschap

Wat betreft geschriften: er zijn geen grote theologische boeken van Hubertus bekend zoals bij sommige van zijn tijdgenoten. Hij is vooral bekend door de hagiografieën (levensbeschrijvingen) die na zijn dood geschreven zijn (zoals in de Acta Sanctorum). 

Zijn nalatenschap is echter enorm:

• Hij wordt vereerd als patroon van jagers, boogschutters, honden, metaalbewerkers, opticiens en wiskundigen. 
• In jachtcultuur en natuur­bewustzijn geldt hij als inspiratiebron: bijvoorbeeld de regels “schiet niet het moederdier”, “zet de oudste en niet de sterkste in”, “zorg voor een snelle en pijnloze dood” … elementen die verbonden worden met Hubertus­legendes. 
• Zijn feestdag is 3 november. In alle christelijke kerken

Inspiratie voor vandaag

Wat kan het leven van Hubertus ons vandaag leren?

• Het laat zien dat bekering altijd mogelijk is. Dat iemand van rijke wereldse positie een heel ander leven kan kiezen.
• Zijn respect voor natuur en dieren is verrassend modern: hij brengt jagen niet louter als sport, maar als verantwoordelijkheid. Een boodschap voor huidige omgang met milieu en dieren.
• Zijn dienstbaarheid als bisschop: hij gebruikte zijn gaven, afkomst en talenten niet voor zichzelf maar voor anderen.
• Hij toont: aandacht voor een innerlijk leven (gebed, stilte, opleiding) kan samengaan met betrokkenheid in de wereld (vorming, recht, zorg voor mensen en milieu).

Een aantal citaten uit latere overlevering

Hieronder vind je enkele spreuken en uitroepen die in de overlevering worden toegeschreven aan Heilige Hubertus. Ze geven een indruk van zijn geestelijke stemming en bekering. Let op: aangezien er weinig eigen geschriften bewaard zijn, gaat het vaak om citaten uit hagiografieën of legendes.

Citaten

1. „Hubert, tenzij gij u bekeert en een heilig leven leidt, zult gij spoedig in de hel gaan.”
   • Deze woorden sprak een stem tot Hubertus tijdens zijn jacht‑ervaring in het bos, waarin hij het hert met het kruis tussen de gewei­sprongen zag. 
   • Het benadrukt het beslissende moment van omkeer in zijn leven.
2. „Heer! Wat moet ik doen?”
   • Hubertus’ onmiddellijke, bescheiden reactie op de stem/visioen in het bos: hij vraagt wat hij moet doen. 
   • Het geeft aan dat hij niet vanuit eigen kracht verder wilde, maar zich openstelde voor leiding.
3. „Gij zijt op aarde om uw Schepper te kennen en lief te hebben, en alzo Hem in de hemel te bezitten.”
   • Deze zin komt uit een vertelling over Hubertus, waarin hij de stem hoort vragen: „Weet gij niet dat gij op aarde zijt om uw Schepper te kennen en lief te hebben …?” 
   • Het wijst op de diepere spiritualiteit die hij in ging zien, voorbij de jacht en het wereldse.

Reflectie

• Deze woorden vormen geen systematische theologie van Hubertus, maar ze vangen het moment van bekering, de overstap van wereldse jacht naar geestelijke zoektocht.
• Ze geven ook weer dat hij zijn roeping niet zag als een “privézaak” maar als dienstbaarheid: “kennen en liefhebben” van de Schepper, een leven in heiligheid.
• Voor vandaag kunnen deze uitspraken dienen als uitnodiging: om stil te staan bij de vraag wat wij kunnen doen, en om te erkennen dat bekering een houding is.  Open, bescheiden, luisterend.

Laat ons kijken naar hoe hij gevierd wordt in verschillende tradities (Katholiek, Orthodox, Anglicaans).

Hieronder volgt een overzicht van hoe de heilige Hubertus in verschillende christelijke tradities gevierd wordt. Met aandacht voor de verschillen tussen de katholieken, de oosterse orthodoxie en de anglicanen/episcopalen.
Aangezien de historische bronnen beperkt zijn en de vieringen lokaal kunnen verschillen, worden ook tradities en gebruiken in kerkelijke én populaire context besproken.

1. In de Katholieke Kerk

• De feestdag van Hubertus wordt gevierd op 3 november. 
• In veel katholieke gebieden (vooral in België, Nederland, Frankrijk) is deze dag verbonden met de jachtcultuur: men houdt vaak een zegening van honden, paarden en jagers voordat de jacht echt begint. In Frankrijk bijvoorbeeld: “a special Mass invoking the protection of the horses and hounds, the sounding of the horns”. 
• Ook is er in sommige plekken een speciaal brood (in België/Nederland) dat op 3 november meegebracht wordt om gezegend te worden, ter herinnering van Hubertus‑devotie en tegen hondsdolheid.
• Liturgisch wordt hij gevierd als bisschop van Luik/Maastricht, prediker in de Ardennen, als patroon van jagers en boswerkers. 
• De populariteit in de middeleeuwen was groot. Zijn relieken waren bedevaartsobjecten, en vele lokale gebruiken groeiden eromheen. 
• Praktisch advies: wie deelneemt aan een Hubertusviering (bijvoorbeeld bij een kerk of jagersvereniging) kan vragen of er honden‑ of paardenzegening is, of een Eucharistieviering met speciale hymnen of jachthoorn‑muziek. In sommige plaatsen hoort men bij deze feestdag nog het geluid van de jachthoorn. 

2. In de Oosters‑Orthodoxe Traditie

• Hubertus wordt ook erkend in de orthodoxe traditie. Hij wordt onder andere vermeld op de website van OrthodoxWiki als vroom persoon en heilige. orthodoxwiki.org
• De viering is echter veel minder uitgebreid of cultureel ingebed dan in de westerse katholieken, vooral omdat zijn cultus (in de zin van jagers‑traditie) typisch westers is. orthodoxwiki.org
• Zijn herdenking valt eveneens op 3 november in deze traditie. trueorthodox.eu+1
• Wat men vindt: erkenning van zijn bisschopswerk, zijn bekering en missionaire inzet in de Ardennen. Maar minder nadruk op praktische jacht‑rituelen zoals hondenzegening of jachthoornmuziek.
• Voor wie orthodox is of de traditie respecteert: deelnemen aan de liturgie op zijn feestdag, zijn leven overdenken als voorbeeld van bekering, dienstbaarheid en respect voor schepping.

3. In de Anglicaanse/Protestantse Traditie

• In de anglicaanse of episcopale kerken wordt Hubertus erkend als heilige of “commemorated” persoon, vooral in het kader van heiligenkalenders en devotie, zij het vaak met minder uitgebreide uiterlijke rituelen dan bij katholieken. 
• Omdat de jacht‑traditie in kerkelijke vieringen buiten de katholieke landen minder ingeburgerd was, zijn de rituelen vaak eenvoudiger: een eredienst, een korte viering of gedachtenis, eventueel met thema’s zoals natuurbeheer, schepping en dienstbaarheid.
• Op kerkelijke websites (zoals in de VS) vindt men aankondigingen van vieringen rond de feestdag van Hubertus in katholieke instellingen, wat ook door sommige anglicaanse gemeenschappen wordt overgenomen. 
• Voor anglicanen kan Hubertus een gelegenheid zijn om stil te staan bij de relatie tussen geloof en natuur, bij ethisch omgaan met de schepping, en bij de mogelijkheid van bekering en transformatie.  Thema’s die goed aansluiten in het anglicaanse denken.

4. Gemeenschappelijke elementen & bijzondere gebruiken

• Datum: 3 november is de vaste feestdag in alle drie tradities. 
• Thema van bekering: Hubertus’ visioen van het hert met het kruis (zijn bekering) is een centraal motief in alle tradities en een krachtige metafoor voor omkeer van levensstijl. 
• Verbinding met natuur en schepping: De jachttraditie, de bossen van de Ardennen, de dieren (hert, honden) maken dat Hubertus vaak gekoppeld wordt aan zorg voor de natuur en verantwoord gebruik van schepsel‑bronnen. Dit is een brug tussen oude rituelen en moderne milieubewustzijn.
• Populaire gebruiken: In België/Nederland/Frankrijk zie je markten, jacht‑moet, zegening van honden/paarden, brood‑zegeningen, jachthoornmuziek. 
• Liturgische rang: In de katholieke kerk is de viering lokaal belangrijk …  hij is niet per se universalisme van eerste rang, maar in de regio’s waar hij bijzonder vereerd wordt heeft de viering wel kleur. In de oosterse en anglicaanse traditie geldt hij vooral als voorbeeld‑heilige, minder gekoppeld aan uitgebreide populaire rituelen.

5. Tips voor deelname of viering

• Als je in België of Nederland bent op of rond 3 november, kun je navragen bij lokale kerk of parochie of er een “Hubertusviering” is … vaak gekoppeld aan jagersvereniging of heemkundige vereniging.
• Neem eventueel je hond of (als het kerkelijk toegestaan is) een huisdier mee voor zegening … mits zo’n zegening plaatsvindt.
• Overweeg een moment van stilte in de natuur: wandelen in bos of park, aandacht geven aan schepping, dankzegging voor de natuur. Zo verbind je je met het thema van Hubertus.
• Overweeg het nuttigen van een traditioneel “Hubertus‑brood” of gerecht uit de streek (zoals in België/Nederland genoemd) als onderdeel van feestelijke viering thuis. 
• In kerkelijk verband: kies een lectuur‑gedeelte of overweging met het thema “bekering” of “schapendienst”, passend bij Hubertus’ leven van verandering en inzet.

Meer lezen

Recept voor de hubertusbroodjes (hubkes)

Moge zijn leven ons inspireren om de schepper, de schepping en schepselen te eerbiedigen